Zgodnie z kalendarzem juliańskim, Sylwester przypada 13 stycznia. Dokładnie tego samego dnia w Ukrainie obchodzone jest święto znane przez lokalnych mieszkańców pod nazwą Małanka. Stanowi ono zwieńczenie celebracji świąt Bożego Narodzenia i bardzo często jest też ostatnią okazją do zabawy przed rozpoczęciem Wielkiego Postu, który poprzedza Wielkanoc.
Czym jest Małanka?
Nim wyjaśnimy, czym dokładnie jest Małanka i jak się ją obchodzi, warto wspomnieć, że święto to ma korzenie pogańskie i podobnie zresztą jak wiele ukraińskich tradycji, istniało na długo przed chrystianizacją Ukrainy, która miała miejsce w 988 roku. Dawniej, święto to określano mianem Szczodrego Wieczoru.
Obchody Małanki są upamiętnieniem świętej Melanii, która zmarła właśnie 13 stycznia. Kobieta ta była córką rzymskiego senatora i przysłużyła się ludziom m.in. poprzez pomoc biednym. Tego wieczoru, ukraińscy kolędnicy spacerują od domu do domu, odgrywając krótką sztukę bądź płatając niegroźne figle. Można by zatem powiedzieć, że Małanka przypomina nieco pochodzące z Ameryki Halloween. Zgodnie z dawniejszymi przekazami, kiedy chrześcijaństwo nie było jeszcze znane Ukraińcom, Mylanka (imię pochodzi od wyrazu „myla”, czyli „kochająca”) była dziewczyną porwaną przez swego wujka do miejsca, w którym jest zimno i oddana bliskim na wiosnę.
Obchody Małanki – na czym polegają?
Podczas obchodów Małanki mamy do czynienia nie tylko ze wspomnianym wyżej kolędowaniem (podczas którego śpiewa się tzw. szczedrywki), ale również szeregiem innego rodzaju spotkań. Wszystko ma zapewnić integrację i czas dla lokalnej społeczności, co wiąże się z okazją do jedzenia, picia i wspólnej zabawy, a także często przeprowadzanymi paradami i koncertami. Odwiedzający poszczególne domy kolędnicy są częstowani jedzeniem i piciem, a nierzadko zdarza się, że otrzymują również drobne upominki.
Stroje, a także akcesoria, które są wykorzystywane przez kolędników, są przez nich przygotowywane ręcznie. Wśród postaci, które pojawiają się w orszaku, można wskazać Melanię, a także Wasyla. Oprócz nich nie może zabraknąć również m.in. Żyda, Lekarza, Kozy, Niedźwiedzia i innych. Postacie te mogą różnić się nieco w zależności od regionu Ukrainy, w którym działają kolędnicy. Bardzo często prezentowane było również przedstawienie pt. „Koza”, podczas którego młody chłopak inscenizował bieg życia, przedstawiając m.in. elementy ożywiania i śmierci Kozy. Dużą popularnością cieszy się także przedstawienie znane jako „Małanka”, gdzie jedno z dzieci (najczęściej chłopiec) wciela się w rolę niezdarnej gospodyni.
Obecnie coraz częściej obchody Małanki nabierają nieco prześmiewczego charakteru i obok postaci tradycyjnych występują również politycy, którzy są przedstawiani w sposób karykaturalny. Także samo przedstawienie związane z obrzędem „Kozy” zatraciło już swój dawny, poważny wydźwięk.
Malanka kiedyś i dziś
Dawniej, święto to było obchodzone w całej Ukrainie. W czasach Sowietów Małanka została zakazana, jednak część wsi zignorowała edykt. Doprowadziło to do pewnego zatarcia tradycji, choć w wielu miejscach wciąż można spotkać się z obchodami Małanki – najczęściej ma to miejsce w zachodniej części Ukrainy.
Choć część kraju nie obchodzi Małanki lub celebruje ją w szczątkowej formie, w wielu miejscach – zwłaszcza na zachodzie Ukrainy – święto to jest celebrowane jako prawdziwa parada. „Pereberiya”, jak określają Małankę mieszkańcy tamtej części kraju, to prawdziwa feeria barw i ciekawych kostiumów, a także mnóstwo zabawy dla młodszych i starszych.